Jan Pieterszoon Coen
| Jan Pieterszoon Coen | |
|---|---|
| |
| Persona informo | |
| Naskiĝo | 8-an de januaro 1587 en Hoorn,  Respubliko de la Sep Unuiĝintaj Provincoj
|
| Morto | 21-an de septembro 1629 (42-jaraĝa) en Batavia, Company rule in the Dutch East Indies |
| Lingvoj | nederlanda |
| Ŝtataneco | Respubliko de la Sep Unuiĝintaj Provincoj 
|
| Familio | |
| Edz(in)o | Eva Ment (en) 
|
| Okupo | |
| Okupo | militestro sklavokomercisto
|
Jan Pieterszoon Coen estas la kvara kaj sesa Guberniestro ĝenerala de la Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). Dum la unua oficperiodo li regis en 1619 - 1623 kaj por la dua oficperiodo okazis en 1627 - 1629 .
Frua vivo
[redakti | redakti fonton]Coen naskiĝis en Hoorn, Nord-Holando probable fine de 1586. Ekleziaj registroj indikas, ke li estis baptita la 8an de januaro 1587 sub la nomo de la patro de Pieter Janszoon van Twisk, sed ne precizigis sian daton de naskiĝo. Oni ankoraŭ ne scias kiel li ricevis la familinomon "Coen". En 1607, kiam li komencis sian laboron ĉe la VOC, li registriĝis kiel J. Pn. Coen En la aĝo de 13 jaroj, li laboris en Romo en la oficejo de komercisto nomata Joost de Visscher (Justus Pescatore en la itala ). En Romo, Coen ricevis edukadon en komerco, librotenado kaj pluraj eŭropaj lingvoj.
Kariero
[redakti | redakti fonton]Statuo de Jan Pieterszoon Coen en Hoorn, Nederlando. En 1607 li revenis al Hoorn kaj kandidatiĝis por labori ĉe la VOC. La 22an de decembro de la sama jaro, li foriris al la Orientaj Hindioj sub la floto de Pieter Willemszoon Verhoeff. En 1609 Verhoeff estis mortigita en Banda post kverelo kun la lokaj aŭtoritatoj. Coen, kiu laboris kiel komizo, sukcesis savi sin. Li tiam rilatis sian vojaĝon al Banda al VOC-oficialuloj kaj la 12an de majo 1612 li revenis al la Orientaj Hindioj gvidante sian propran floton kaj alteriĝante en Banten la 9an de februaro 1613. La 18an de aprilo 1618, li estis nomumita fariĝis ĝenerala reganto de la VOC, kvankam la nomumo estis adoptita nur en 1619.
Nomumo kiel Ĝenerala Guberniestro
[redakti | redakti fonton]Ĉi tiu incidento igis la karieron de JP Coen iri rapide. En la aĝo de 31 jaroj, precize la 18- an de aprilo 1618 , li estis nomumita ĝenerala guberniestro . Tamen nur la 21an de majo 1619 li oficiale supozis la postenon de la antaŭa Ĝenerala Guberniestro, Laurens Reael. Post iĝi ĝenerala guberniestro, li ne povis stari la bantenese kaj la britojn tie, do li movis la oficejon de la Kompanio al Ĝakarto, kie li konstruis defendojn. La 30an de majo 1619 li konkeris Jaĝakartan kaj la nomo estis ŝanĝita al Batavia.
Komence li volis ŝanĝi la nomon de ĉi tiu urbo al Nieuw Hoorn kiel sia hejmurbo, sed la propono estis malakceptita de la estraro de VOC en Nederlando. La nomo Batavia estis donita honore al la batava tribo, kiu estis konsiderata la prapatro de la nederlanda nacio kaj estis uzata ĝis 1942. La loĝantoj de Batavio donis la kromnomon Tall Mur al JP Coen, sed ne klaras kio kaŭzis al li la kromnomon. Fizike, li estis maldika kun alteco super la mezumo. Alia opinio diras, ke la kromnomo devenas de antaŭkolonia javana literatura verko titolita Moer Djang Koeng, kie denaskuloj prononcas ĝin kiel Tall Mur.
Iuj problemoj, kiujn devos alfronti JP Coen post oficiale funkcii kiel Ĝenerala Guberniestro, inkluzivas la fortajn protestojn de la monopolo de Maluku VOC, la kreskantan prezon de pipro en Banten pro britaj kaj ĉinaj aktoj, rezisto de la armeo subtenanta Mataram Mataram kaj konfliktoj kun la Sultanlando de Banten en Jaĝakarta, kio implikis Brition.
Dume la britoj ne silentis, ili koleris pro la nederlanda traktado de la britoj en la Molukoj. Por venĝo ili kaptis nederlandan ŝipon, De Swarte Leeuw (La nigra leono), kiu estis plena de ŝarĝo. Do post tio komenciĝis la batalo inter la du partioj. JP Coen kiel estro de Nederlando, povis gajni la batalon kontraŭ la britoj. Post venko kontraŭ la britoj, li damaĝis Jaĝakartan kaj konstruis nederlandan fortikaĵon en la urbo. Sur la ruboj de la urbo Jaĝakarta li konstruis novan urbon, kun la nomo Batavia.
Venĝo al la Banda Popolo
[redakti | redakti fonton]La sperto de JP Coen kiam li akompanis Admiralon Pieter Willemszoon Verhoeff, kio kondukis al buĉado de dekduo da nederlandanoj fare de la Banda Popolo decidigis lin venĝi tion. En 1621 entute 13 transportŝipoj kaj kelkaj esplorŝipoj forveturis al Banda. JP Coen rekte gvidis sian floton kun almenaŭ 1 600 soldatoj, 300 kaptitoj de Javo, kaj 100 roninoj (dungitaj samurajoj el Japanio), 285 beliaj sklavoj kaj 40 ŝipanoj.
La trupoj de JP Coen murdis preskaŭ la tutan loĝantaron en la Bandaj Insuloj, kiu tiutempe nombris ĉirkaŭ 15 mil loĝantojn. Estas taksite ke malpli ol 1 000 loĝantoj postvivis la masakron.
Transdono de potenco kaj dua termino
[redakti | redakti fonton]La statuo de Jan Pieterszoon Coen ĉe Waterlooplein (nun Banteng placo), Batavio ĉirkaŭ 1942, jaron antaŭ ol la japana armeo estis detruita. Tiam en 1623 li donis potencon al Pieter de Carpentier kaj li mem revenis al Nederlando. De la gvidado de la Kompanio (VOC) li estis dirita reveni al la Nederlandaj Orientaj Hindioj kaj iĝi Ĝenerala Guberniestro denove. Do li venis en 1627. Dum sia dua oficperiodo li ĉefe batalis kontraŭ la sultanatoj de Banten kaj Mataram. Mataram sub regado de sultano Agung atakis Batavion dufoje, nome en 1628 kaj 1629. Ambaŭ malsukcesis, sed Coen mortis subite la 21an de septembro 1629, kvar tagojn post sia edzino, Eva Ment naskis filinon, kiu ankaŭ mortis.
JP Coen estas memorata kiel la fondinto de la Nederlandaj Orientaj Hindioj ĉe Nederlando. Lia nomo estas vaste uzata kiel stratnomoj kaj eĉ en Amsterdamo ekzistas konstruaĵoj nomata laŭ li (Coengebouw, Coentunnel). Male, en Indonezio li estis ĉefe konata kiel kruela superulo de la Kompanio .
Mortis
[redakti | redakti fonton]La tombo de JP Coen, estas nun parto de la Vajango Muzeo en Ĝakarto. Jan Pieterszoon Coen mortis en Batavio la 21an de septembro 1629. Estas du malsamaj versioj de la kaŭzo de la morto de Coen. Laŭ la nederlanda versio, Coen mortis pro gastroenterito, ankaŭ erare nomata stomaka gripo, dum aliaj versioj kredas, ke la morto de Coen ŝuldiĝis al atako de la armeo de sultano Agung el Mataram. El ĉi tiuj du versioj estas kredite, ke Coen mortis pro eksplodo de gastroenterito, kiu estis intence disvastigita de Mataram-fortoj en la rivero Ciliwung post la Granda Atako en Batavio en 1628.
La korpo de JP Coen estis entombigita en la Stadhuis (urbodomo nun Ĝakarta Historio-Muzeo) kaj poste translokiĝis al de Oude Hollandsche Kerk (nun la Vajango Muzeo). Tamen, kelkaj historiistoj dubas ke la korpo de JP Coen troviĝas tie. Por memorfesti guberniestron General Jan Pieterzoon Coen, la nederlanda kolonia registaro starigis monumenton kaj statuon de la fondinto de la urbo Batavio. Ĝenerala Guberniestro de la VOC (1619-1623 kaj 1627-1629), lia statuo estis farita en 1869, koincide kun la 250-jara aĝo de Batavio fare de guberniestro Ĝenerala Pieter Mijer (1866 - 1872). La statuo de Coen staras fiere dum ĝi montris sian indeksan fingron kun sia fama moto: Dispereert Niet ("ne malesperu").
Post stariĝo dum 74 jaroj antaŭ la Blanka Domo, kiu nun estas la Konstruaĵo de Financaj Ministroj en Banteng placo, Centra Ĝakarto, ĉi tiu kupra skulptaĵo estis elpelita kaj detruita la 7an de marto 1943 dum la japana okupado. Dum la nederlanda kolonia periodo, la naskiĝtago de Ĝakarto ĉiam estis festita la 30an de majo, kiam en tiu dato en 1619 Coen detruis Jaĝakartan.